بررسی آرایه جناس فارسی دهم

جناس: آوردن کلماتی که دقیقاً یا تقریباً به یک شکل نوشته می شوند اما معنی متفاوتی دارند.
آرایه جناس را باید به دو نوع اصلی تقسیم کرد: 1. جناس همسان یا تام  2. جناس های ناهمسان یا ناقص
جناس همسان (تام): هر گاه واژه ای دو بار در یک بیت یا عبارت به کار رود و هر بار معنایی متفاوت از آن برداشت شود. (کلماتی که مثل هم نوشته و مثل هم تلفظ می شوند ولی معنای متفاوت دارند) 
«خرامان بشد سوی آب روان / چنان چون شده، بازیابد روان» 
روان: در مصراع نخست: جاری // در مصراع دوم: جان و روح 
«برادر که دربند خویش است نه برادر و نه خویش است.» 
خویش: در جمله نخست: خود، خویشتن // در جمله دوم: خویشاوند، قوم و خویش 
* در همه گزینهها آرایه «جناس همسان» پدید آمده است مگر در گزینه ..... 
الف) بگفت: آری چو خواب آید، کجا خواب         ب) عشق شوری در نهاد ما نهاد 
ج) نالم به دل چو نای من اندر حصار نای             د) بزد بر بر و سینه اشکبوس 
در گزینه الف ، واژه «خواب» تکرار شده است اما معنای آن در هر دو مورد یکسان است. (در واقع زمانی که دو واژه مثل هم تلفـظ و نوشته می شوند معنـای متفـاوتی داشتـه باشنـد ( جناس تام و اگر معنی متفاوتی نداشته باشند ( آرایه تکرار)
در گزینه ب، واژه «نهاد» دوبار آمده است، ابتدا به معنی «سرشت» (اسم) سپس در معنای «گذاشت» (فعل).
در گزینه ج ، «نای» ابتدا در معنی «نی» به کار رفته است و سپس نام زندان «مسعود سعد سلمان» شاعر قرن پنجم ، است. 
در گزینه د ، از تکرارِ «بر» آرایه جناس تام شکل گرفته است. زیرا ابتدا حرف اضافه و معادلِ «به» است و سپس معنای «پهلو» یا «سینه» از آن بر می آید.